Fonksiyonel Ses Bozukluğu

Fonksiyonel disfoni ses organlarının sağlıklı gözlendiği ancak yanlış kullanım sonucunda oluşan bir bozukluktur. Bu yanlış kullanım sırasında yorgunluğa neden olabilir veya ses tellerine zarar verebilmektedir. Hiper ve hipo fonksiyonel olarak tanımlanmış, zamanla kas gerilim tipleri de eklenmiştir (bkz laringeal kas kullanım bozuklukları).

Fonksiyonel Ses Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Fonksiyonel Ses Bozukluğunun Nedenleri:

• Fiziksel problemler (duruş bozuklukları, omurga ve iskelet sistemi ile ilgili problemler),
• Sesi aşırı zorlama ve yanlış kullanım,
• Gürültülü ortamlarda uzun süreli konuşmak,
• Psikolojik Problemler ve stres,
• Boğaz reflüsü.

Foksiyonel Ses Bozukluğu Nasıl Tespit Edilir?

Ses telleri ve organlarında bir problemin olmadığı ancak ses kısıklığının yaşandığı durumlar fonksiyonel ses bozukluğu olarak tanımlanır. Ses kısıklığı uzar ve iki haftayı geçerse tıbbi destek almak gerekir. Ses kısıklığının şiddeti bize hastalıkla ilgili kesin bir bilgi vermez. Video laringobroskopi ve akustik ses analizi ile yapılan muayene ardından uzman hekim sesin fonksiyonel mi yoksa organik bir problem mi olduğunu tespit eder ve hastalığın nedeni ile boyutu hakkında net bir tanı koyar. Ses bozukluğunun türüne ve durumuna göre farklı tedavi şekilleri uygulanır. Hastalığın ilerlemiş ve ya ağır organik değişimlere neden olduğu durumlarda cerrahi tedavi gerekebilmektedir. Patolojinin başlarında ve çok ilerlememiş olduğu durumlarda ya da sesin yanlış kullanımından meydana gelen problemlerde, doktor hastayı ses terapisine yönlendirir. Ses terapistinin eşliğinde yapılan muayenede doktor ve ses terapisti hastanın videolaringobroskopide ses tellerini ve sesin fonksiyonlarını beraber kontrol eder ve hastanın durumuna özel bir terapi planı oluştururlar.

Fonksiyonel Ses Bozukluğunu Nasıl Önleriz?

• Gribal ve ya üşütmeye dayalı hastalıklarda çok fazla konuşmamaya özen gösterilmeli ve ses mümkün olduğunca az kullanılmalıdır.
• Uzun konuşma ve ya performans sonrası sesi mutlaka dinlendirmek gerekir. (15-20 dakikalık bir dinlendirme süresi larenks kaslarının soğuması için yeterli olmaktadır).
• Otururken ve ya ayakta mümkün olduğunca dik durmaya dikkat etmeliyiz.
• Larenkste oluşacak baskı ve gerilimleri engellemek için artikülasyonları daha net kullanmalıyız.

Konuşma ve ya performans sonrası boğazda ağrı hissediliyorsa ve bu ağrı bir ayı aşan bir sürede devam ederse ileride oluşabilecek daha ciddi ses hastalıklarını önlemek klinik değerlendirme gerekir.

Olumsuz fiziki, psikolojik ve çevresel faktörler ses problemi yaratabilmektedir. Sesi mümkün olduğunca iç ve dış etkenlerden korumalı, gerilim ve zorlamalardan kaçınılmalıdır.Günlük hayatta ses hijyenine dikkat edilmeli;

Sıvı alımı önemlidir. Ses tellerinin kurumaması ve daima ıslak kalması için gün içinde 1.5- 2 lt kadar su tüketilmelidir.

Ses ısıtma ve soğutma için zaman yaratılmalıdır. Sesini mesleki nedenlerden ötürü çok kullanan kişiler çalışma öncesi bedenlerini ve seslerini açmaları tavsiye edilir.

Kuru havada ses kullanımı risklidir. Çalışma alanındaki havanın kuru olmamasına, gürültülü yerlerde cok konuşmamaya dikkat edilmelidir.

Hiper Fonksiyonel Disfoni

Hiper fonksiyonel ses bozukluğu iç ve dış larengial kasların normalden fazla kasılması sonucu meydana gelir. Bu durum ses tellerinin sert kullanılmasına, sesin normalden daha yüksek frekanstan çıkmasına neden olur. Beraberinde kısık, kaba, çatallı bir ses oluşumuna neden olur. Seste tizleşme meydana gelir ve ses perdesinde düşüş, boğazda ağrı, yanma ve daralma hissi oluşur.

Beraberinde boğazda kuruluk ve devamlı temizleme ihtiyacı duyulur. Bu hastalık başka sorunlar da doğurur. Örneğin; Nefes alıp vermede düzensizlik, konuşma temposunda ve artikülasyonlarda bozulmalar meydana gelir.

Hiper fonksiyonel ses bozukluğu ilerleyen durumlarda larenks organında değişimlere, nodül, polip vb. gibi ses hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olur.

Hipo Fonksiyonel Disfoni

Hipo fonksiyonel ses bozukluğunda larenks kasları zayıf ve güçsüzdür. Bu nedenle vokal kordları tam birleşmez ve konuşma esnasında çok fazla hava kaybına neden olur, Bu da sesle birlikte yoğun olarak hava duyulmasını beraberinde getirir.

Hipo fonksiyonel disfonide sesin tınısı genellikle mat, monoton, rezonanssız, düşük volümlüdür. Beraberinde solunumda sığlaşma meydana gelir ve fonasyon süresi normalden daha kısa süreli olur. Artikülasyonlar netliğini ve anlaşılırlığını kaybeder.

Hipo fonksiyonel ses bozuklugu yaşayan kişiler, ses çıkarma ve ya konuşabilmek için bağazlarını aşırı zorlarlar.Bu zorlama sonucu boyun kaslarında ve larenkste istenmeyen gerilimler meydana getirir. Bu durum aynı zamanda hiper fonksiyonel disfoni oluşmumuna da neden olur.

Fonksiyonel Ses Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Hiper Fonksiyonel Bozukluklarda Ses Tedavisi

• Fiziki hareket simülasyonlarıyla kasları gevşetme egzersizleri yapılır. Kasların yanlış gerilimleri azaltılır, gerekli bölgelerin kas gücü artırılır.
• Ses orta perdeye taşınır.
• Göğüs, boyun ve kafa rezonansları aktive edilerek ses o bölgelerde güçlendirilir.
• Konuşurken ve ya şarkı söylerken larenkste meydana gelen baskılar azaltılarak sesin daha ergonomik kullanılması sağlanır.
• Yumuşak ve hafif sertlikte glottik başangıç kazandırılır.
• Koyu tonlarla yapılan egzersizlerle gırtlağın aşağıda pozisyonlanması sağlanır.
• Glisando (tonlar arasında aşağı yukarı kayarak geçiş) egzersizleriyle registerler arası geçişler yumuşatılır, konuşma veya şarkı söylerken ara ara meydana gelen ses kesilmeleri, kopukluklar engellenir.
• Diyafram kasını aktifleştirilerek nefesin aşağıya doğru alımı sağlanır. Diyafram nefesinde göğüs nefesine kıyasla daha az kas çalışır ve böylelikle daha az ve etkili bir enerji kullanımı sağlanır. Aynı zamanda göğüs bölgesi genişler, larenksin aktivitesi rahatlar.

Hipo Fonksiyonel Bozukuklarda Ses Tedavisi

• Alexander tekniği ve Feldenkraise metodlarıyla bedenin farkındalığı artırılır ve doğru bir postür alışkanlığı kazandırılır.
• Diyafram kası aktiflevitesi artırılır ve güçlendirilir .
• Dogru bir şekilde sağlanan kas gücü ve gerilimi larenks kaslarına taşınır.
• Sesin Rezonansı genişletilir ve güçlendirilir. Göğüs sesinde parlak ve açık renk tonlar elde edildikten sonra bu sesler üst perdelere taşınır.
• Dinamik ve ritmik çalışmalarla ses kondüsyonu artırılır.

Kas Gerilim Disfonisi

• Normal fonasyon ve anormal fonasyon arasındaki farkındalığı sağlamak,
• Hastanın vokal hijyen kurallarını anlaması ve uymasını sağlamak,
• Ses üretimi esnasında aşırı kasılan ya da ters çalışan kas gruplarının aktivitesini azaltmak,
• Konuşma esnasında anormal kas hareketlerine neden olan kişisel ya da çevresel faktörleri belirlemek,
• Dış etkenleri sınırlama ya da ortadan kaldırmak için hastanın iletişim çevresini düzenlemek,
• Gerekirse soruna yönelik başka uzmanlara yönlendirmek.
• Tip 1 hastaları için glottal kapanmayı sağlamak.

Mutasyonel Falsetto/ Puberfoni

Gırtlak kaslarının ergenlik dönemindeki hızlı büyüme ve gelişmeye ayak uyduramaması sonucu oluşan yanlış kullanımdır. Erkeklerde görülür ve sesin tiz kullanımı ile karakterizedir. Dolayısıyla terapideki öncelikli amaç, gırtlağın doğru pozisyonunu sağlayarak ideal olan kalın sesi bulmaktır. Bulunan sesin konuşmaya genellenmesi için de gırtlağın yeni durumuna alışması için kasları güçlendirmek hedeflenir.

Ses Estetiği hakkında bilgi almak isterseniz eğer ki; tıklayabilirsiniz.